بر اساس مفاهیم و مبانی نظری روانشناختی تعاملی، با بررسیهای بالینی و تشخیصی و تجربی در یک نمونهٔ 934 نفری زنان و مردان هجده تا چهل ساله، ده خصیصه تعاملی شخصیت در سه مقیاس حاصل شده است: «پویایی تحلیلی»، «وظیفه مندی» و« یکپارچگی شناختی».
الف) پویایی تحلیلی
این مقیاس مشتمل بر شش خصیصه است:
«تعهّد» به معنای یادگیری دقیق برای انجام کار، رعایت موازین، مقرّرات، قوانین و آداب محیط، وقت شناسي، کوشش در نگهداری وسایل شخصی و مرتب بودن، انضباط در امور، و همچنین از عهده برآمدن فرد در انجام وظایف و مسؤولیّتهاست به گونه ای که فرد، مورد اعتماد دیگران قرار می‌گیرد.
«ظرفیّت تحلیلی» به معنای آمادگی برای فهم، دریافت و گیرایی تیز در محوریابی، ریشه‌یابی سادهٔ مفاهیم، تجزیه و تحلیل مطالب، طبقه‌بندی راحت مفاهیم به شیوه‌های نوین، ارایهٔ آسان دسته‌بندیهای جدید از مفاهیم و سازماندهی سادهٔ مباحث بر اساس ارتباط دهی بین آنها.
«بیتابی روانی» به معنای نااميدي از خود، احساس دايمي خستگی و ناتوانی و احساس دلنگراني دائمی در هنگام رویارویی با یک مسأله جدّي در زندگی، هیجان پذیری و تأثّر از احساس شخصی و دیگران در هنگام انتخاب و تشخیص خوبی و بدی و انجام رفتارهای نامتعادل
«نیرومندی» به معنای «احساس نیرومندی شدید در فعّالیّتهای مورد علاقه، جذّابیت هر چیز تازه و نو، پیگیری برای حل مسأله بدون احساس درماندگی، لذّت از فعّالیّتهای بدنی و ورزشی متنّوع و جنب و جوش و برخورداری از مهارتهای بالا در انجام فعّالیّتهای حرکتی»
«سازش» به معنای سهولت و سادگی در برقراری پیوند و رابطه با دیگران و سازگاری با موقعیّتها
«استقلال» به معنای تمایل به انجام کارها به تنهایی و مستقلّ و انجام فعّالیّتهای پراکنده
ب) وظیفه مندی
مقیاس وظیفه مندی دو خصیصه را در می گیرد:
«سنجیدگی» به معنای سنجش همه جوانب هنگام تصمیمگیری و انجام بهترین راه بر اساس عقل و منطق توأم با پشتکار در آموخته ها
«اندیشه گردی فرایندی» به معنای لذّت از انجام کار نو و جدید و مشغولیت کامل به مسأله رویارو همراه با گردش اندیشه و دقّت پیش بینی دربارۀ رویدادها
ج) یکپارچگی شناختی
مقیاس مزبور شامل دو خصیصه است:
«فراگستری» به معنای انجام کار بر اساس عقل و منطق، سنجش همه جوانب هنگام تصمیمگیری و انجام بهترین راه با استفاده از هوش و درک خود، کوشایی در نگهداری وسایل شخصی و انضباط و ترتیب در امور همراه با وقت شناسی
«کنجکاوی تحلیلی» به معنای پیگیری کنجکاویهای خطرناک و دردسرآفرین و هیجان انگیز در دسته بندی و ترکیبدهی پدیده ها.
در مجموع یک ابزار شخصیّت سنج موسوم به «آزمون تعاملی شخصیّت» حاصل شد که مجموعاً ده عامل یادشده را در سه مقیاس می سنجد. (کاظمی حقیقی، 1400؛ عباسقلی زاده، 1398)
بررسی افتراق جنسیّتی، تفاوتی از حیث تحلیل عاملی مزبور نداشت.
به طور کلی سلامت روان نوجوان در یک محور اساسی جای می گیرد و آن به مفهوم «احساس سرزندگی و آرامش روانی مبتنی بر معنویّت و معنای زندگی، عقایدمورد توجّه، برخورداری از تشویق مورد انتظار، بدون احساس تنهایی در هنگام دشواریها که مجموعاً موجب رضایت از زندگی می شود».
از این تعریف می توان به عنوان «درست زیستی موجّه» تعبیر نمود.
بررسیهای تحلیل عاملی همچنین نشان داد که در قبال این تعبیر از بهداشت روان نوجوان، اساساً دو بافت شخصیّتی وجود دارد:
ساختار شخصیّتی پایدار
این بافت شخصیتی مرکّب از دو خصیصهٔ «سنجیدگی» و «فراگستری» است. لذا از ساختار شخصیتی پایدار می توان چنین تعریفی ارایه داد:
«سنجش همهٔ جوانب هنگام تصمیمگیری، یادگیری دقیق برای انجام کار، رعایت موازین، مقرّرات، قوانین و آداب محیط، وقت شناسي، کوشش در نگهداری وسایل شخصی و مرتب بودن، انضباط در امور، از عهده برآمدن فرد در انجام وظایف و مسؤولیّتها بر اساس عقل و منطق و بهترین راه با استفاده از هوش و درک خود توأم با پشتکار در آموخته ها، به گونه ای که فرد، مورد اعتماد دیگران قرار می‌گیرد.
ساختار شخصیّتی پویا
این بافت شخصیّتی مشتمل بر سه خصیصه است: «اندیشه گردی فرایندی»، «کنجکاوی تحلیلی»، «نیرومندی»،
ساختار شخصیّتی پویا را می توان این گونه تعریف کرد:
«احساس نیرومندی شدید در فعّالیّتهای مورد علاقه، جذّابیت هر چیز تازه و نو، لذّت از انجام کار جدید به تنهایی و مستقلّ، مشغولیت کامل به مسأله رویارو همراه با گردش اندیشه، پیگیری کنجکاویهای هیجان انگیز برای حل مسأله با انجام فعّالیّتهای پراکنده بدون احساس درماندگی، آمادگی برای فهم، دریافت و گیرایی تیز در محوریابی، ریشه‌یابی سادهٔ مفاهیم، تجزیه و تحلیل مطالب، طبقه‌بندی راحت مفاهیم به شیوه‌های نوین، ارایهٔ آسان دسته‌بندیهای جدید از مفاهیم، سازماندهی سادهٔ مباحث بر اساس ارتباط دهی بین آنها، دسته بندی و ترکیبدهی پدیده ها و دقّت پیش بینی دربارهٔ رویدادها که توأم با سهولت و سادگی در برقراری پیوند و رابطه با دیگران، سازگاری با موقعیّتها، لذّت از جنب و جوش و فعّالیّتهای بدنی و ورزشی متنّوع، و برخورداری از مهارتهای بالا در انجام فعّالیّتهای حرکتی است».
دیدگاه خود را بنویسید