بهداشت روان نوجوان و الگوهای شخصیتی

بهداشت روان یک نوجوان تحت تأثیر ملاحظات شخصیتی او قرار دارد. در این مقاله، بر اساس توسعه جدیدی از یک بررسی پژوهشی گسترده، سه الگوی بزرگ شخصیت در ارتباط با بهداشت روان نوجوانان ارائه می‌شود.

این سه الگوی بزرگ شخصیت از ابتدای دوره بلوغ بروز پیدا می‌کنند و بسته به ویژگی‌های هر یک، در شکل‌گیری هویت فردی نوجوان و توسعه آن نقش دارند. اهمیت این الگوها به دلیل ارتباط تنگاتنگ آنها با پدیده بهداشت روان نوجوانان است.

الگوهای بزرگ شخصیت

الف) ساختار شخصیتی پیماندار

این بافت شخصیتی شامل چهار خصیصه است: «تعهّد»، «سازش»، «استقلال» و «ظرفیت تحلیلی».

این افراد دارای آمادگی برای یادگیری دقیق، فهم و درک عمیق، توانایی شناسایی سادهٔ مفاهیم، تجزیه و تحلیل مطالب، و طبقه‌بندی راحت مفاهیم به شیوه‌های نوین هستند. آنها قادرند دسته‌بندی‌های جدید از مفاهیم را به آسانی ارائه دهند و مباحث را به سادگی بر اساس ارتباط بین آنها سازماندهی کنند. همچنین، این افراد در برقراری روابط با دیگران، سازگاری با موقعیت‌ها، رعایت موازین، مقررات، قوانین و آداب محیط، وقت‌شناسی، نگهداری وسایل شخصی، و انضباط در امور نیز موفق هستند. این خصوصیات باعث می‌شود که آنها در انجام وظایف و مسئولیت‌ها به‌گونه‌ای عمل کنند که مورد اعتماد دیگران قرار بگیرند.

به تعبیر دیگری این شخصیت از پویشی پایدار نیز برخوردار است؛ گرچه پویندگی و پایداری آن در سطح دو ساختار دیگر نیست.

ب) ساختار شخصیتی پایدار

این ساختار شخصیتی از دو خصیصه «سنجیدگی» و «فراگستری» تشکیل شده است. از این رو، می‌توان تعریفی برای ساختار شخصیتی پایدار به شرح زیر ارائه داد:

«سنجش همه جوانب در هنگام تصمیم‌گیری، یادگیری دقیق برای انجام کار، رعایت موازین، مقررات، قوانین و آداب محیط، وقت‌شناسی، کوشش در نگهداری وسایل شخصی و نظم در امور، و توانمندی در انجام وظایف و مسئولیت‌ها بر اساس عقل و منطق و بهترین روش با استفاده از هوش و درک، همراه با پشتکار در آموخته‌ها، به‌گونه‌ای که فرد مورد اعتماد دیگران قرار گیرد.»

ج) ساختار شخصیتی پویا

این ساختار شخصیتی شامل سه خصیصه است: «اندیشه‌گردی فرایندی»، «کنجکاوی تحلیلی» و «نیرومندی».

ساختار شخصیتی پویا را می‌توان به این شکل تعریف کرد:

«احساس نیرومندی شدید در فعالیت‌های مورد علاقه، جذابیت هر چیز تازه و نو، لذت از انجام کارهای جدید به‌تنهایی و مستقل، مشغولیت کامل به مسئله‌ رویارو با گردش اندیشه، پیگیری کنجکاوی‌های هیجان‌انگیز برای حل مسئله با انجام فعالیت‌های پراکنده بدون احساس درماندگی، و دقت پیش‌بینی دربارهٔ رویدادها، که توأم با لذت از جنب و جوش و فعالیت‌های بدنی و ورزشی متنوع، و برخورداری از مهارت‌های بالا در انجام فعالیت‌های حرکتی است.»

جمع‌بندی

شناخت این الگوهای شخصیتی و تأثیر آنها بر بهداشت روان نوجوانان، می‌تواند به مشاوران، والدین و محققان کمک کند تا روش‌های مؤثرتری برای حمایت از نوجوانان و بهبود سلامت روان آنها ارائه دهند.