دانش آموزان تیزهوش گروهی از دانش آموزان استثنایی هستند که مانند سایر افراد استثنایی دارای نیازهای ویژه بوده و به مدارس خاص، آموزش ها، معلمان و مشاوران ویژه نیازمندند. برای جامعه ۸۰ میلیون نفری ما با احتساب ۱۶ درصد تقریبا معادل ۱۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر استعداد درخشان و ۴۸۲ هزار نفر تیزهوش وجود دارد(کاظمی حقیقی،۱۴۰۰)، که تعداد زیادی از این دانش آموزان در کنار سایردانش آموزان در مدارس عادی به تحصیل مشغولند و علیرغم داشتن نیازهای ویژه، از مدارس، معلمان، مشاوران و آموزش های خاص بی بهره اند. در بهترین حالت برخی از این دانش آموزان جذب مدارس استعدادهای درخشان می شوند که انتظار می رود  به صورت تخصصی به نیازهای این دانش آموزان توجه نمایند و ازحضور معلم و مشاور ویژه در جهت پاسخگویی به نیازهای ویژه این تیزهوشان بهره ببرند. 

اما سوالی که اینجا مطرح می شود این است که آیا همه تیزهوشان ازیک نوع تیزهوشی برخوردار هستند؟ آیا به گروه ها و انواع مختلفی تقسیم نمی شوند؟ آیا  متولیان مدارس خاص تیزهوشان (مدارس سمپاد) نسبت به انواع تیزهوشان از اطلاعات لازم برخوردارند؟ آیا در بدو ورود تلاش ها و اقداماتی جهت شناخت و جداسازی انواع گروه های تیزهوش صورت می پذیرد؟ آیا متناسب با نیازهای هر گروه برنامه ریزی درسی شایسته ای انجام می شود؟ آیا فضای فیزیکی و کلاس های مخصوص برای هر گروه پیش بینی شده است؟

تاکنون  سه نوع تیزهوشی شناخته شده است: تیزهوشی آفرینندگی، تیزهوشی پیشرفتگی و تیزهوشی سازماندهی(کاظمی حقیقی،۱۳۹۴) که هر کدام دارای ویژگی های خاص خود بوده و به شرایط ویژه ای برای آموزش و پرورش نیازمندند. 

بدیهی است همانگونه که دانش آموز استثنایی با اختلال شنیداری نیازهای متفاوتی نسبت به دانش آموزی با اختلال بینایی دارد و شایسته نیست هر دو دانش آموز را به صرف استثنایی بودن در یک کلاس جای دهیم و با روش یکسان آموزش دهیم؛ قرار دادن دانش آموز آفریننده و پیشرفته در یک کلاس و بهره بردن شان از معلم  یکسان، آموزشی تخصصی و متناسب با نیازها و نوع تیزهوشی نخواهد بود.

بیایید از منظر یک تیزهوش آفریننده و یک تیزهوش پیشرفته به نیازهایشان توجه کنیم.

یک تیزهوش آفریننده به ما می گوید:

من جنب و جوش و فعالیت زیادی دارم

من پراکنده کار هستم

من دوست دارم هر چیزی را خودم تجربه کنم

اهل ریسک کردن هستم وهمین ریسک کردن ها برایم خطراتی به دنبال دارد

من نمی توانم مدت زیادی نشستن روی صندلی های کلاس را تحمل کنم، اما اشتباه نکنید بیش فعال هم نیستم

من استقلال طلب هستم و زیربار کارگروهی نمی روم

من انگیزش ذاتی دارم و در کاری که بخواهم انجام دهم لجاجت می ورزم

من نیاز دارم برای یادگیری و شناخت از همه حواسم بهره ببرم

من اتاق نامرتبی دارم و برای نظم به شیوه مرسوم شما چندان ارزشی قائل نیستم اما نظم خاص خودم را دارم

من اهل رقابت نیستم و اینکه شاگرد اول کلاس شوم مرا خوشحال نمی کند

اینکه در همه دروس نمره بیست بگیرم برای من جذابیتی ندارد

من درسی را  که مورد علاقه ام باشد مطالعه می کنم و خستگی ناپذیر و بی وقفه برای موفقیت در آن تلاش می کنم

من آدم شوخ طبعی هستم و هیجاناتم را به سادگی بروز می دهم

شوخ طبعی من خیلی وقت ها برایم دردسر ساز می شود و روابط اجتماعی مرا محدود می کند

همه مخترعین و مکتشفین مانند من بوده اند.

من یک تیزهوش از نوع تیزهوشی آفرینندگی هستم

و حال آنکه  یک تیزهوش پیشرفته به ما می گوید:

من بسیار پرکار و پر تلاش و سختکوش هستم

من می توانم مدت زیادی نشستن روی صندلی های کلاس را تحمل کنم

من اتاق بسیارمرتبی دارم و برای نظم به شیوه مرسوم شما ارزش بسیاری قائلم

من معتقدم هر چیزی باید در جای خودش باشد و بی نظمی به شدت مرا کلافه می کند

من نه تنها اهل رقابتم بلکه به رقابت کردن نیاز دارم

من باید در انجام همه تکالیف موفق باشم و در همه دروس بهترین رتبه را کسب کنم

رقابت طلبی من فقط به حوزه تحصیل من مربوط نمی شود من در آینده بهترین شغل بهترین جایگاه و بهترین همسر و خانواده را می خواهم

من تحمل بحث های حاشیه ای سر کلاس را ندارم و آنها را وقت تلف کردن می دانم

من معلمی را دوست دارم که بیشترین اطلاعات را در اختیار من قرار می دهد

من مو به مو تمام آنچه معلمانم آموزش می دهند فرا می گیرم

من قدر زمان را می دانم و برای تک تک لحظاتم برنامه دارم

من خیلی قانونمدار هستم مقررات را خوب دریافت می کنم و خوب اجرا می کنم و به ارزش ها پایبند هستم

من خطی کار می کنم و روی اهداف خودم متمرکز هستم و از این شاخه به آن شاخه نمی پرم.

من یک تیزهوش از نوع تیزهوشی پیشرفتگی هستم

با نگاهی به تفاوت های این دو نوع تیزهوشی متوجه خواهیم شد که آموزش و پرورش ما نه تنها برای دانش آموزان تیزهوش بستر مناسبی فراهم ننموده، بلکه با عدم تفکیک انواع تیزهوشان چه بسا زمینه ایجاد آسیب هایی را نیز فراهم نموده است و در این میان دانش آموزان تیزهوش از نوع آفریننده، به دلیل ویژگی های گفته شده در بالا از محبوبیت کمتری برخوردار بوده لذا همواره مغفول واقع شده و بیشترین آسیب را متوجه خود می سازند.

و چه خوب است که به ندای همه گروه های تیزهوشان توجه کنیم و صدایشان را بشنویم. آنها می گویند:

ما دانش آموزان تیزهوش، دانش آموزان استثنایی هستیم با نیازهای ویژه

ما به آموزش ویژه، مدرسه خاص، معلم ویژه و مشاوری متناسب با انواع تیزهوشی نیازمندیم

ما نمی توانیم در یک کلاس و در کنار هم بنشینیم

بعضی از ما نیاز به تحرک زیاد دارند و برخی دیگر دارای آرامش فراوان هستند

همه ما از رفتن به آزمایشگاه و تجربیات آزمایشگاهی به صورت یکسان لذت نمی بریم

بعضی از ما شوخ طبعیم و برخی دیگر بسیار جدی و کنار هم بودن مان در ساعات آموزشی دردسرساز می شود

امید است با توجه ویژه به انواع تیزهوشی و نیازهای تیزهوشان، شرایط مناسبی برای رشد آنها فراهم آوریم.

منابع و مآخذ

كاظمي حقيقي، ناصرالدين (۱۳۹۴). خلاقیت، تهران. نشر تابان خرد. ص،۴۰،۴۱.

كاظمي حقيقي، ناصرالدين (۱۴۰۰). روانشناسی کودکان تیزهوش و روش های آموزش ویژه. تهران. انتشارات تابان خرد. ص۳۵و۳۶.