هدف این گفتار، تحلیل نظام‌مند مجموعه‌ای از پژوهش‌های نوین در حوزه تیزهوشی است که از منظرهای گوناگون روانشناختی، آموزشی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی به بررسی تیزهوشان پرداخته‌اند. برای دستیابی به تصویری جامع، مقالات در قالب هفت دسته اصلی شامل: «ابعاد روانشناختی و شناختی تیزهوشی»، «آموزش و پرورش تیزهوشان»، «خلاقیت، معنویت و ابعاد نوین»، «دیدگاه‌ها و نگرش‌ها نسبت به تیزهوشی»، «ارزیابی و سنجش»، «سیاست‌گذاری و تاریخ تیزهوشی» و «مطالعات روایی و بینشی» طبقه‌بندی و تحلیل شده‌اند.
بر پایه نظام تعاملی تیزهوشی سه قلمرو بزرگ تیزهوشی وجود دارد: آفرینندگی، پیشرفتگی و سازماندهی که در تعامل با زمینه ها، انواع تیزهوشی را رقم می زنند. حوزه های کلامی، اجتماعی، حرکتی، هنری، ریاضی، فرهنگی، علوم پایه و اقتصادی عمده ترین زمینه ها را تشکیل می دهند. مفهوم تعاملی بدین معناست که استواری یک نوع تیزهوشی متأثر از قلمروهای سه گانه، زمینه های بروز و ویژگیهایی روانشناختی فردی است.