بر اساس مبانی نظری، دستاوردهای پژوهشی و مشاهدات بالینی گسترده به طور کلی سه نوع تیزهوشی وجود دارد: آفرینندگی، پیشرفتگی و سازماندهی
بر پایه «نظام سهگانهٔ تیزهوشی» سه قلمرو بزرگ تیزهوشی وجود دارد: «آفرینندگی»، «پیشرفتگی» و «سازماندهی». تیزهوشی آفرینندگی بی تردید گسترده ترین قلمرو را ازحیث مصادیق تیزهوشی به خود اختصاص داده است: همه مخترعان، مکتشفان علمی، نظریه پردازان، طراحان، کارآفرینان و آفرینندگان بزرگ آثار هنری و ادبی در این گستره جای می گیرند.
بر پایه نظام تعاملی تیزهوشی سه قلمرو بزرگ تیزهوشی وجود دارد: آفرینندگی، پیشرفتگی و سازماندهی که در تعامل با زمینه ها، انواع تیزهوشی را رقم می زنند. حوزه های کلامی، اجتماعی، حرکتی، هنری، ریاضی، فرهنگی، علوم پایه و اقتصادی عمده ترین زمینه ها را تشکیل می دهند. مفهوم تعاملی بدین معناست که استواری یک نوع تیزهوشی متأثر از قلمروهای سه گانه، زمینه های بروز و ویژگیهایی روانشناختی فردی است.