تعادل روان بر حسب چشم اندازها و رویآوردهای گوناگون ملهم از مبانی نظری و فرهنگی به انحای متنوعی تعریف می شود. مع هذا نکات اجماعی و مورد توافقی نیز وجود دارد که اساس کوششهای رواندرمانی مشترک در عرصهٔ جهانی را پی می ریزد.
بر پایهٔ ملاحظات روانشناختی تعاملی در پیشینهٔ درازمدّت تجربی بالینی و یک جستار پژوهشی و تحقیقاتی دستاوردهای قابل توجّهی حاصل شد که از حیث محتوای تلاشهای رواندرمانی از غنای شایسته ای بهره مند است.
بروندادهای قابل ملاحظه به مؤلفه های بنیادین انگارهٔ تعادل روان اشاره می ورزد که مجموعاً در سه گستره جای می گیرند:
الف) تعادل، ب) پایایی روانی، ج) درست زیستی
در این یادداشت کوتاه به اجمال گستره های مزبور توصیف می شوند.
تعادل
«تعادل» به معنای گسترده یعنی «اعتقاد به خدا و برخورداری از وجود یک راهنما در مسیر زندگی، ریشه دواندن معنویّت و اهمیّت اصالت در زندگی و پیگیری سالم زیستی همراه با وفاداری و استقرار در مسیر نیل به ارزشهای معنوی، پایبندی به ارزشهای دینی، اخلاق، درستی و رعایت ارزشهای معنوی است که مجموعاً موجب بهره مندی از حمایت معنوی، پشتیبانی اجتماعی، ظرفیّت تحلیل عقلانی، همه جانبه نگری روشن بینانه برای تصمیمگیری درهنگام رویارویی با سختیها و بهینگی درکار بزرگ و نو همراه با کارآمدی سختکوشانه و دانش محورانه می شود. افزون بر آن به تأثیر اجتماعی با رعایت حقوق دیگران نیز تحقّق می بخشد. برایند کلّی چنین زمینه ای رضایت از زندگی و احساس سرزندگی است.»
«تعادل» به شش عامل اشاره دارد:
پاکزیستی
رعایتمندی به معنای «پیگیری زندگی سالم با پایبندی به اخلاق و درستی، وفاداری و رعایت حقوق دیگران»
خردورزی
« خردورزی » به معنای «بررسی همه جانبه با استفاده از عقل و منطق، هوش و درک همراه با پشتكار و سختكوشي و کارآمدی در آنچه یاد گرفته شده برای تصمیمگیری و انجام بهترین و دقیقترین کار است».
معنویت
معنویت به معنای «اعتقاد به خدا و ریشه دواندن معنویّت در زندگی همراه با استقرار در مسیر نیل به ارزشهای معنوی، پایبندی به ارزشهای دینی و رعایت ارزشهای معنوی» است.
خشنودی
خشنودی به معنای «رضایت از زندگی و احساس سرزندگی ناشی از برخورداری از وجود یک راهنما در مسیر زندگی، حمایت درهنگام رویارویی با سختیهای زندگی ،همراهی فرد مناسب و بهره مندی از همکاری اطرافیان»
پویایی
پویایی یعنی «جذابیت اندیشه های هیجان انگیز برای انجام کار بزرگ و نو در زندگی با روشنی امور و استفاده از فرصتهای رقابت آمیز»
انتزاع
انتزاع اصطلاحاً یعنی «اهمیت اصالت و خشنودی از تأثیر بر دیگری و پرورش وی بر اساس ظرفیت تحلیل»
پایایی روانی
در یک چشم انداز معکوس: «ناپایایی» در معنای گسترده يعني: «دوری از معنویّت، فقدان صداقت و تعهّد و مقایسهٔ همیشگی با دیگران برای جاه طلبی، بدون آینده نگری و توجّه به پدیدهٔ مرگ که موجب گرفتاری شکّ و تردید در حلّ مسائل، بیمناکي و نگراني نسبت به حلّ آنها، دلمشغولی دائمی، احساس فرسودگی تدریجی، احساس دايمي دلنگراني و خستگی، احساس تنهایی در هنگام دشواریها و احساس نگرانی برای بقای خود می گردد. در چنین وضعیّتی تشخیصها و انتخابها، هیجانی هستند و کنجکاویهای خطرناک و دردسرآفرین برای تجربه، رهگشایی ندارد. این شرایط، مجموعاً منجرّ به احساس ناآرامی، سردرگمی، فقدان چیرگی هیجانی و بروز رفتارهای نامتعادل در زندگی می شود».
هیجان پذیری
هیجان پذیری یعنی «تأثّر از احساس و هیجان در تشخیص انتخابی بدون چیرگی هیجانی»
کنجکاوی
«دست بر نداشتن از کنجکاویهای خطرناک و دردسرآفرین توأم با ناآرامی برای تجربه کردن»
مادّیگرایی
«دوری از معنویت ومقایسه همیشگی با دیگران برای جاه طلبی بدون توجه به پدیده مرگ»
تزلزل
«فقدان صداقت و تعهّد بدون آینده نگری که موجب بروز رفتارهای نامتعادل می شود»
بیتابی
«بيتابي» در معنای گسترده يعني: «گرفتاری شکّ و تردید در حلّ مسائل، بیمناکي و نگراني نسبت به حل آنها، دلمشغولی دائمی، احساس فرسودگی تدریجی، احساس دايمي دلنگراني و خستگی، احساس تنهایی در هنگام دشواریها و احساس نگرانی برای بقای خود که مجموعاً موجب احساس ناآرامی و سردرگمی در زندگی می شود».
مقیاس 17 درست زیستی چهار عاملی
«انسانیّت» اصطلاحاً در این جا یعنی «احساس نیرومندی مبتنی بر اهمیّت بازگشت به سرشت الٰهی، استقرار در جایگاه شایسته و بهره مندی از درست زیستی که موجب ظرفیّت یکپارچه سازی امور و کوشش متمرکز برای پاکزیستی می شود؛ تحقّق این هدفمندی، مقتضی آینده نگری، انضباط، وقت شناسی و رهایی از مسائل گذشته است.
شایستگی
به معنای «هدفمندی مبتنی بر استقرار در جایگاه شایسته و بهره مندی از زندگی درست»
پاکی
به معنای «پیگیری زندگی پاک، اهمیت برای بازگشت به سرشت الهی و راستگویی در زندگی»
انضباط
به معنای «کوشایی در نگهداری وسایل شخصی، مرتب و منضبط بودن، وقت شناسی، مشغولیت با همهٔ وجود با مسألهٔ روبرو، ظرفیت طبقه بندی»
آینده پویی
به معنای «احساس نیرومندی در انتخاب فردی با نگاه به آینده، ارتباط دهی میان امور و رهایی از مسائل گذشته»
خردورزی معنوی: ساختار انگاره تعادل روان
بر اساس تحلیل همبستگیهای پانزده مؤلّفهٔ فهرست به نظر می رسد انگارهٔ تعادل روان در دو مؤلّفهٔ «خردورزی» و «ارزشمندی» قابل جمع بندی است:
«خردورزی» به معنای «بررسی همه جانبه با استفاده از عقل و منطق، هوش و درک همراه با پشتكار و سختكوشي و کارآمدی در آنچه یاد گرفته شده برای تصمیمگیری و انجام بهترین و دقیقترین کار است».
«ارزشمندی» به معنای «اعتقاد به خدا و ریشه دواندن معنویّت در زندگی همراه با استقرار در مسیر نیل به ارزشهای معنوی، پایبندی به ارزشهای دینی و رعایت ارزشهای معنوی» است.
لذا انگارهٔ مزبور تلویحاً بر مفهومی موسوم به «خردورزی معنوی» تأکید می کند.
منظور از «خردورزی معنوی» یعنی «اعتقاد به خدا، ریشه دواندن معنویّت همراه با استقرار در مسیر نیل به ارزشهای معنوی، پایبندی به ارزشهای دینی و رعایت ارزشهای معنوی است که مجموعاً موجب بهره مندی از حمایت معنوی، ظرفیّت تحلیل عقلانی، همه جانبه نگری روشن بینانه برای تصمیمگیری همراه با کارآمدی سختکوشانه و دانش محورانه می شود.»
دیدگاه خود را بنویسید