هویت، باور منحصر به فرد معنوی ناشی از مرجعیّت و یا قیاس که در گذار تحوّلی شکل گرفته ثبوتاً و اثباتاً قابل ابراز است و به پایایی خود می انجامد

بر اساس منابع سه نوع هویت وجود دارد: 1)مرجعیتی، 2)ملاکی، 3)هنجاری

پس محتوای هویت، شناختی، عاطفی و ارزشی است لذا مستلزم خودآگاهی، خودباوری، خودپذیری، خودارجدهی است از این رو، اغتشاش و استحکام به بافت محتوایی سه گانه ربط دارد عناصر سه گانه چقدر مستحکم و هماهنگ هستند. خلأ، توهّم، تعارض، ابهام(ظنّ آلود)، اغتشاش، انفعال و پایداری متعلق به این عناصرند.

هویت

«هویت» یعنی «باور معنوی نسبت به خود، ناشی از مرجعیّت و یا قیاس که در گذار تحوّلی شکل گرفته ثبوتاً و اثباتاً قابل ابراز است و به پایایی خود می انجامد».

این باور معنوی شامل احساس منحصر به فرد از خود، می شود و مبتنی بر خودباوری ناشی از ادراک از خود در اتّحاد میان زمانهای سه گانه است که پذیرش ارزشها و باورهای شخصی و تعهّد نسبت به آنها را پی می ریزد و پدیده ای دائمی و تحوّل پذیر است.

ساختار تعاملی هویت، مفهومی پیچیده و چندوجهی است که در آن هویت فردی به‌عنوان یک پدیده روان‌شناختی، اجتماعی و فرهنگی تحت تأثیر فرآیندهای درونی و بیرونی قرار دارد. تعریف هویت به‌عنوان «باور معنوی نسبت به خود، ناشی از مرجعیت و یا قیاس که در گذار تحولی شکل گرفته و قابل ابراز است» نشان‌دهنده پیچیدگی و تحولی است که فرد در طول زمان تجربه می‌کند. به عبارت دیگر، هویت چیزی نیست که ثابت و غیرقابل تغییر باشد، بلکه در فرایندهای تحولی شکل می‌گیرد و به‌طور دائم در حال تغییر و بازتعریف است.

انواع هویت

در منابع مختلف، هویت به سه نوع اصلی تقسیم شده است که هرکدام به جنبه‌های مختلف تعامل فرد با خود و دنیای بیرونی اشاره دارند:

هویت مرجعیتی

این نوع هویت مبتنی بر ارجاع به منابع و مرجع‌های بیرونی است. مرجع‌ها می‌توانند نهادهای اجتماعی، فرهنگی، مذهبی یا خانواده باشند که در شکل‌دهی هویت فرد تأثیرگذارند. هویت مرجعیتی به این معناست که فرد خود را با مجموعه‌ای از مراجع و معیارهای بیرونی شبیه‌سازی می‌کند و از آنها تأثیر می‌پذیرد.

هویت ملاکی

این نوع هویت بر اساس معیارهای درونی و شخصی فرد استوار است. فرد در این حالت بر اساس باورها، ارزش‌ها و اصول خود، هویت خود را می‌سازد. این هویت بیشتر با شناخت فرد از خود و میزان انطباق این شناخت با رفتار و نگرش‌هایش مرتبط است.

هویت هنجاری

هویت هنجاری در تعامل با هنجارها و قواعد اجتماعی شکل می‌گیرد. فرد به‌طور ناخودآگاه یا آگاهانه از هنجارهای جامعه تبعیت می‌کند و هویت خود را بر اساس این هنجارها تعریف می‌کند. این نوع هویت به‌ویژه در جوامع با هنجارهای اجتماعی قوی بیشتر دیده می‌شود.

محتوای هویت

محتوای هویت شامل سه بُعد اصلی است:

شناختی

شناخت خود، شامل درک فرد از ویژگی‌ها، توانمندی‌ها، و موقعیت خود در جهان است. این بُعد به خودآگاهی فرد مربوط می‌شود و تأثیر زیادی بر ساختار هویت دارد.

عاطفی

احساسات و عواطف فرد در ارتباط با خود و دیگران بخش مهمی از هویت را تشکیل می‌دهد. فرد باید احساس رضایت و پذیرش از خود داشته باشد تا هویت او به‌طور مثبت شکل بگیرد.

ارزشی

باورها و ارزش‌هایی که فرد در زندگی خود دنبال می‌کند، یکی از ارکان اساسی هویت اوست. این ارزش‌ها ممکن است از منابع مختلفی مانند خانواده، مذهب یا جامعه برگرفته شوند و نقش مهمی در شکل‌دهی به هویت ایفا می‌کنند.

چالش‌ها و اغتشاش در هویت

هویت همیشه در معرض تهدیدات و چالش‌ها قرار دارد که می‌تواند موجب اغتشاش یا استحکام در هویت فرد شود. این چالش‌ها ممکن است ناشی از عوامل درونی یا بیرونی باشند. به‌طور کلی، برخی از عواملی که می‌توانند موجب خلأ، توهم، تعارض، ابهام و اغتشاش در هویت شوند عبارتند از:

خلأ هویتی

زمانی که فرد درک واضحی از هویت خود ندارد یا در فرآیند یافتن هویت به‌طور مداوم دچار تردید است.

تعارض هویتی

زمانی که ابعاد مختلف هویت فرد (مانند هویت اجتماعی و فردی) با یکدیگر در تضاد هستند.

ابهام هویتی

زمانی که فرد نمی‌تواند هویت خود را به‌طور مشخص و واضح تعریف کند.

اغتشاش هویتی

هنگامی که فرد در پی یافتن هویت خود با نوسانات زیادی مواجه است و این نوسانات می‌تواند موجب اختلال در روان و رفتار فردی شود.

پایداری هویت

پایداری هویت، که در این متن تحت عنوان «پایایی» آمده است، به معنای استمرار و دوام هویت فرد در طول زمان است. به‌طور کلی، هویت فرد در طول زندگی خود دستخوش تغییرات و تحولات می‌شود، اما در عین حال پایداری آن بر اساس خودآگاهی، خودباوری و خودپذیری استوار است. این ویژگی موجب می‌شود که فرد همچنان در مسیر توسعه و رشد هویتی خود حرکت کند.