این چشم انداز یک چارچوب جامع برای درک و پرورش استعدادها است که به نیازهای فردی، حساسیت‌های فرهنگی، و تأثیر نظامهای آموزشی و اجتماعی می‌پردازد. اجرای این پارادایم نیازمند هم‌افزایی بین سیاست‌گذاران، معلمان، خانواده‌ها و جوامع محلی است (Van de Vijver & Mathijssen, 2024; Subotnik et al., 2016).
1. محورهای کلیدی پارادایم
الف) رویکرد فردمحور
شناخت توانایی‌ها و نیازهای فردی
تأکید بر شناسایی توانایی‌های خاص، نقاط قوت، و نیازهای هر فرد.
رشد چندبعدی
فراهم کردن فرصت‌هایی برای پرورش در حوزه‌های شناختی، اجتماعی، و عاطفی.
پرورش انگیزش درونی و تمرکز بر معنا
دانش‌آموزان مستعد نیاز به پرورش انگیزه‌های شخصی و حس هدفمندی در زندگی دارند.
ب) ابعاد اجتماعی و فرهنگی
تأثیر فرهنگ بر مفهوم استعداد
تحقیقات نشان داده‌اند که مفاهیم استعداد و روش‌های توسعه آن تحت تأثیر فرهنگ‌ها و ارزش‌های اجتماعی متفاوت است.
توجه به عدالت اجتماعی
تلاش برای شناسایی و حمایت از دانش‌آموزان مستعد از اقشار محروم و اقلیت‌های فرهنگی و زبانی.
ج) رویکرد سیستمی و بسترهای حمایتی
الگوهای چندلایه پرورش استعداد
استفاده از رویکردهای چندگانه که شامل نظامهای آموزشی، خانواده، و جامعه می‌شود.
طراحی محیط‌های یادگیری غنی
فراهم کردن محیط‌هایی که از نظر جسمی، روانی، و آموزشی بهینه‌سازی شده باشند.
2. عناصر محوری پارادایم
1. فردی
پرورش جامع روانی-اجتماعی
استفاده از مدل‌های روانشناختی مانند الگوهای اریکسون برای پرورش مقاومت و خلاقیت.
هدایت از طریق هوش تطبیقی
پرورش استعداد بر اساس قابلیت‌های فرد برای سازگاری با محیط و رسیدن به تطابق مناسب بین اهداف شخصی و محیطی.
2. اجتماعی و فرهنگی
حساسیت فرهنگی
بررسی نقش ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی در شکل‌گیری و تشخیص استعداد.
نقش خانواده و جامعه
خانواده به عنوان اولین نقطه شروع در حمایت از پرورش استعداد اهمیت دارد. همچنین، جوامع باید فرصت‌هایی برای شکوفایی استعداد ایجاد کنند.
3. آموزشی
برنامه‌های آموزشی تطبیقی
طراحی برنامه‌های درسی که نیازهای خاص استعدادهای مختلف را برآورده کند.
مربیان توانمند
آموزش معلمان در زمینه روانشناسی رشد، خلاقیت، و نیازهای خاص دانش‌آموزان مستعد.
3. تنگناها و فرصت‌ها
چالش‌ها
عدم توازن در شناسایی استعداد
کمبود عدالت در دسترسی به منابع برای دانش‌آموزان مستعد در مناطق محروم.
تأکید بیش از حد بر نتایج تحصیلی
بسیاری ازنظامهای آموزشی بر نتایج تحصیلی تمرکز کرده و پرورش استعداد در سایر زمینه‌ها را نادیده می‌گیرند.
فرصت‌ها
استفاده از فناوری
فناوری می‌تواند به شناسایی و حمایت بهتر از دانش‌آموزان مستعد کمک کند.
بین‌المللی‌سازی تحقیقات
ایجاد همکاری‌های بین‌المللی برای اشتراک بهترین روش‌ها و رویکردهای پرورش استعداد.
1. محورهای بنیادین پارادایم
الف) رویکرد فردمحور
شناخت توانایی‌ها و نیازهای فردی
تأکید بر شناسایی توانایی‌های خاص، نقاط قوت، و نیازهای هر فرد (Van de Vijver & Mathijssen, 2024; Paik et al., 2019).
رشد چندبعدی
فراهم کردن فرصت‌هایی برای توسعه در حوزه‌های شناختی، اجتماعی، و عاطفی (Olszewski-Kubilius et al., 2019; Ziegler et al., 2017).
پرورش انگیزش درونی و تمرکز بر معنا
دانش‌آموزان با استعداد نیاز به پرورش انگیزه‌های شخصی و حس هدفمندی در زندگی دارند (Handa, 2023; Subotnik & Stoeger, 2017).
ب) ابعاد اجتماعی و فرهنگی
تأثیر فرهنگ بر مفهوم استعداد
تحقیقات نشان داده‌اند که مفاهیم استعداد و روش‌های پرورش آن تحت تأثیر فرهنگ‌ها و ارزش‌های اجتماعی متفاوت است (Thraves et al., 2021; Tirri, 2022).
توجه به عدالت اجتماعی
تلاش برای شناسایی و حمایت از دانش‌آموزان مستعد از اقشار محروم و اقلیت‌های فرهنگی و زبانی (Peters & Engerrand, 2016; Wai & Worrell, 2021).
ج) رویکرد سیستمی و بسترهای حمایتی
الگوهای چندلایه پرورش استعداد
استفاده از رویکردهای چندگانه که شامل نظامهای آموزشی، خانواده، و جامعه می‌شود (Dai, 2019; Kuo, 2022).
طراحی محیط‌های یادگیری غنی
فراهم کردن محیط‌هایی که از نظر جسمی، روانی، و آموزشی بهینه‌سازی شده باشند (Hertzog, 2017; Collins, 2017).
2. مؤلّفه های محوری پارادایم
1. فردی
پرورش جامع روانی-اجتماعی
استفاده از مدل‌های روانشناختی مانند الگوهای اریکسون برای پرورش مقاومت و خلاقیت (Cross & Cross, 2017; Sternberg, 2022).
هدایت از طریق هوش تطبیقی
پرورش استعداد بر اساس قابلیت‌های فرد برای سازگاری با محیط و رسیدن به تطابق مناسب بین اهداف شخصی و محیطی (Subotnik et al., 2016; Gozali & Paik, 2023).
2. اجتماعی و فرهنگی
حساسیت فرهنگی
بررسی نقش ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی در شکل‌گیری و تشخیص استعداد (Thraves et al., 2021; Ballam & Cosgriff, 2018).
نقش خانواده و جامعه
خانواده به عنوان اولین نقطه شروع در حمایت از پرورش استعداد اهمیت دارد. همچنین، جوامع باید فرصت‌هایی برای شکوفایی استعداد ایجاد کنند (Collins, 2017; Subotnik & Stoeger, 2017).
3. آموزشی
برنامه‌های آموزشی تطبیقی
طراحی برنامه‌های درسی که نیازهای خاص استعدادهای مختلف را برآورده کند (Hertzog, 2017; Kaplan & Hertzog, 2016).
مربیان توانمند
آموزش معلمان در زمینه روانشناسی رشد، خلاقیت، و نیازهای خاص دانش‌آموزان مستعد (Piske et al., 2017; Chen & Chen, 2020).
3. تنگناها و فرصت‌ها
چالش‌ها
عدم توازن در شناسایی استعداد
کمبود عدالت در دسترسی به منابع برای دانش‌آموزان مستعد در مناطق محروم (Peters & Engerrand, 2016; Wai & Worrell, 2021).
تأکید بیش از حد بر نتایج تحصیلی
بسیاری از نظامهای آموزشی بر نتایج تحصیلی تمرکز کرده و پرورش استعداد در سایر زمینه‌ها را نادیده می‌گیرند (Donnison & Marshman, 2018; Cross & Cross, 2017).
فرصت‌ها
استفاده از فناوری
فناوری می‌تواند به شناسایی و حمایت بهتر از دانش‌آموزان مستعد کمک کند (Balestrini et al., 2023; Olszewski-Kubilius et al., 2019).
بین‌المللی‌سازی تحقیقات
ایجاد همکاری‌های بین‌المللی برای اشتراک بهترین روش‌ها و رویکردهای پرورش استعداد (Subotnik & Stoeger, 2017; Ambrose, 2021).
دیدگاه خود را بنویسید