بر پایه «نظام سه‌گانهٔ تیزهوشی» سه قلمرو بزرگ تیزهوشی وجود دارد: «آفرینندگی»، «پیشرفتگی» و «سازماندهی». تیزهوشی آفرینندگی بی تردید گسترده ترین قلمرو را ازحیث مصادیق تیزهوشی به خود اختصاص داده است: همه مخترعان، مکتشفان علمی، نظریه پردازان، طراحان، کارآفرینان و آفرینندگان بزرگ آثار هنری و ادبی در این گستره جای می گیرند.
روانشناسی فرهنگی شاخه ای از روانشناسی است که به بررسی علمی تعامل میان انسان با فرهنگ می پردازد. در این قلمرو گسترده، روانشناسی دین، روانشناسی اخلاق، روانشناسی تاریخ، روانشناسی قومی و روانشناسی هنر جای می گیرد.
مبتنی بر «نظام سه گانه تیزهوشی» خلاقیت متأثر از یک هسته مشترک موسوم به «پویایی» است که در جلوه دوم سه خاستگاه مهم را پدید می آورد: «طرح نو»، «حل مساله اکتشافی»، «کارآفرینی» این سه خاستگاه به نوبه خود پنج حیطه بزرگ خلاقیت را پی می ریزد:«نظریه پردازی»، «مفهوم یابی»، «استنباط»، «رهیابی تحلیلی» و «نوآوری»
بر پایه ساختار کروی استعداد نعامل پنج «توانایی بنیادین» یعنی سه نوع هوش «تحلیلی»، «تجربی» و «تحصیلی» و دو ورزیدگی «نوسودمندی» و «وظیفه مندی»با زمینه های بروز، استعداد فرد آدمی را رقم می زند لذا از حیث ظرفیت هفت استعداد اساسی و کلی وجود دارد.
بر پایه نظام تعاملی تیزهوشی سه قلمرو بزرگ تیزهوشی وجود دارد: آفرینندگی، پیشرفتگی و سازماندهی که در تعامل با زمینه ها، انواع تیزهوشی را رقم می زنند. حوزه های کلامی، اجتماعی، حرکتی، هنری، ریاضی، فرهنگی، علوم پایه و اقتصادی عمده ترین زمینه ها را تشکیل می دهند. مفهوم تعاملی بدین معناست که استواری یک نوع تیزهوشی متأثر از قلمروهای سه گانه، زمینه های بروز و ویژگیهایی روانشناختی فردی است.
«تیزهوشی پیشرفتگی» بر اساس نظام سه گانه تیزهوشی به معنای توانایی استثنایی در گیرایی تیز با سرعت بالا، پیگیری دقیق، درک و فهم بهینه در موادّ درسی و آموزشی، تحصیل پیشرفته، انجام كار با دستیابی به مهارت یا دانش، مهارت ذاتی خاصّ در یک زمینه، طرّاحی راه حلّ جدید یا ابتكار چیز نو که برای بهبود زندگی سودمند است.این نوع تیزهوشی مبتنی بر هوش تحصیلی برجسته است.
